در ادامه این مطالب را می بینید :
مراحل ساخت مادر قالب گچی و نکات مهم در ساخت قالب چند تکه چینی و سرامیک
لینک خرید مواد مرتبط با تولید چینی و سرامیک در پارس اور:
دوغاب آماده ، خاک چینی، پودر قالب مادر، گچ قالب تکثیر، خاک اخرا
مادر قالب گچی چیست؟
در صنعت چینی و سرامیک، قالب مادر گچی (Mother Mold یا قالب مادر) به قالبی گفته می‌شود که برای ساخت قالب‌های تولیدی (قالب تکثیر) استفاده می‌شود. از این قالب مستقیماً برای تولید قطعه نهایی و ریخته گری دوغابی استفاده نمی شود. این قالب نقش کلیدی در تولید انبوه و دقیق قطعات سرامیکی دارد.
قالب مادر گچی در چینی و سرامیک، یک قالب اصلی چند تکه از جنس گچ است که از روی یک مدل اصلی (مثلاً یک فنجان، بشقاب، مجسمه یا دیگر اشکال سرامیکی) ساخته می‌شود.
تفاوت قالب مادر و قالب تکثیر:
در تولید چینی و سرامیک، قالب مادر ، قالب اصلی و دقیق چندتکه‌ای است که از مدل اولیه ساخته می‌شود و برای تولید قالب تکثیر( قالب تولید) به کار می‌رود؛ قالب مادر نقش نگهدارنده و شکل‌دهنده دقیق جزئیات مدل را دارد و معمولاً از پودر قالبسازی با کیفیت ساخته شده و عمر طولانی‌تری دارد. اما قالب تکثیر قالبی است که مستقیماً برای ریخته‌گری یا شکل‌دهی قطعات سرامیکی استفاده می‌شود و از قالب مادر ساخته می‌شود؛ قالب تکثیر معمولا تعداد بیشتری ساخته شده و در خط تولید برای ساخت قطعات نهایی کاربرد دارند و ممکن است عمر و دقت کمتری نسبت به قالب مادر داشته باشند.
- لینک خرید پودر مخصوص ساخت مادر قالب گچی چند تکه چینی و سرامیک: قالب مادر گچی
- لینک خرید پودر مخصوص ساخت قالب تولید ریخته گری دوغابی چینی و سرامیک: قالب تکثیر
فیلم آموزش ساخت مادر قالب چینی و سرامیک
ویدئوی آموزش ساخت مادر قالب گچی ۳ تکه را برای فنجان چینی در اینجا ببینید:
ویژگی قالب مادر گچی چینی و سرامیک:
- جذب آب مناسب و یکنواخت: گچ مورد استفاده در قالب مادر باید توانایی جذب یکنواخت و کافی آب از دوغاب سرامیکی را داشته باشد تا شکل‌گیری منظم و کامل قطعه سرامیکی تضمین شود. جذب خیلی زیاد یا خیلی کم باعث نقص در شکل‌گیری بدنه سرامیکی می‌شود.
- انتقال دقیق جزئیات سطحی: ساخت مادر قالب گچی باید با دقت بالا جزئیات سطح مدل اصلی (مثل طرح، بافت، فرو رفتگی و برجستگی‌ها) را منتقل کند. این ویژگی بسیار مهم است برای تولید ظروف تزئینی یا قطعات با طراحی پیچیده.
- مقاومت مکانیکی خوب: قالب مادر باید در برابر فشار هنگام ساخت قالب تکثیر مقاومت داشته باشد. چون قالب مادر چندین بار برای تولید قالب‌های دیگر استفاده می‌شود، نباید به راحتی ترک بخورد یا بشکند.
- چند تکه بودن برای خروج آسان: معمولاً قالب مادر چند تکه ساخته می‌شود تا بتوان آن را به راحتی از روی مدل اصلی جدا کرد، به‌ویژه برای قطعات با شکل پیچیده و دارای زیر برش. این قطعات با پین و نشیمن‌گاه‌های دقیق در کنار هم قرار می‌گیرند.
- پایداری ابعادی: قالب مادر نباید در برابر تغییرات رطوبت یا دما دچار انقباض یا انبساط زیاد شود، چون باعث تغییر ابعاد قالب‌های تولیدی و خطا در قطعات می‌شود.
- زمان گیرش مناسب: گچ باید زمان گیرش مناسبی داشته باشد؛ نه آن‌قدر سریع که فرصت شکل‌دهی ندهد، و نه آن‌قدر کند که بهره‌وری پایین بیاید.
- امکان اصلاح و ترمیم: قالب مادر باید طوری ساخته شود که در صورت آسیب یا خط تولید ناقص، امکان ترمیم یا اصلاح داشته باشد (با گچ یا ابزار تراش و پرداخت).
- سطح صاف و بدون حباب: سطح داخلی قالب باید صیقلی و یکنواخت باشد تا قطعات نهایی نیز سطحی صاف و بدون نقص داشته باشند.
- عمر مناسب برای ساخت قالب متعدد: قالب مادر معمولاً چندین قالب کاری (working molds) تولید می‌کند، پس باید بتواند در برابر فرسودگی و سایش مقاومت کند و کیفیت خود را در تکرار حفظ نماید.
برای خرید بهترین پودر برای ساخت مادر قالب گچی چینی و سرامیک که تمام ویژگی مورد نیاز برای این کار را داردف روی تصویر زیر بزنید:
مراحل ساخت مادر قالب گچی چند تکه :
ساخت قالب مادر گچی با توجه به نوع مدل اولیه و جنس مواد برای قالبگیری متفاوت است. به طور کلی مراحل ساخت قالب مادر به این صورت است :
آماده سازی مدل اصلی: با یک مدل اصلی تمیز، خشک و صاف که از مواد مناسبی مانند موم، خاک رس یا گچ ساخته شده است شروع کنید.
این مدل باید عاری از هر گونه نقص یا زیربری باشد که فرآیند قالب گیری را پیچیده می کند. گاهی نمونه اولیه اماده است و فقط سطح آن باید سنباده شود و جزییات به آن اضافه شود. برای تکه های قالب مادر با توجه به تغییرات حجم ظاهری آن تصمیم بگیرید.(تصویر 1)
انتخاب یک جعبه و دور گیری: باید یک فضای مناسب با اندازه کمی بزرگتر از الگو ایجاد کنید تا الگو را در آن قرار دهید. برای اینکار می توانید از جعبه های آماده از جنس شیشه ، چوب ، فلز و … استفاده کنید یا با صفحات جدا آن را بسازید.
از یک چسب آکواریوم یا چسب حرارتی و یا انواع خمیر آرد یا خمیر بازی و … می توانید برای بستن و چسباندن جعبه به سطح استفاده کنید.
فیکس کردن مدل در جعبه : ابتدا با خمیر یا گل رس نیمه ی پایین جعبه را پر کنید و مدل را از زاویه مناسب ، تا نیمه در آن قرار دهید. (تصویر 2) مقدار فروبردن مدل در آن به صورتی است که نیمه ی بالایی قالب از مکانی روی مدل که تغییر سایز و حجم دارد شروع شود. برای جلوگیری از چسبیدن گچ سطح ان را با ماده نچسب بپوشانید. برای اینکار از ژله نفتی ، پودر تالک ، روغن و … استفاده کنید. ( تصویر 5) باید مطمئن شوید که در طول فرآیند ساخت قالب حرکت نمی کند.
ایجاد پین ها و حفره ی ریختن مواد : روی سطح گل رس، در اطراف قالب شیار هایی قرار دهید. این شیار ها به پیدا کردن جهت قفل کردن دو نیمه روی هم هنگام استفاده کمک می کند.(تصویر 4) همچنین یک کانال برای ریختن دوغاب چینی و سرامیک در قالب ایجاد کنید.(تصویر 3)
آماده سازی ملات پودر قالبسازی : کیفیت نوع پودر مخصوص مادر قالب گچی که استفاده می کنید ، در ظرافت و مقاومت محصول نهایی شما بسیار اهمیت دارد. برای خرید پودر سنگ مناسب و تولید مادر قالب با مقاومت و ظرافت بالا می توانید این محصول را ببینید. پودر مخصوص قالب مادر
پودر مخصوص قالب سازی را طبق دستورالعمل سازنده مخلوط کنید. نسبت ترکیب پودر با آب معمولاً 3 به 1 است. بهتر است دو نوع ملات با غلظت متفاوت بسازید. برای قسمت های با جزئیات بیشتر مخلوط را روانتر بسازید و سپس مخلوط غلیظ‌تری برای بخش‌های بزرگتر و با جزئیات کمتر ترکیب کنید.
ریختن مواد در قالب : یک لایه نازک از مخلوط روان را به مدل بمالید این لایه اولیه به عنوان یک مانع عمل می کند و به ثبت جزئیات کمک می کند. اجازه دهید لایه اول کمی سفت شود اما کاملا سفت نشود. به ساختن لایه های گچ ادامه دهید، هر بار اجازه دهید لایه قبلی قبل از افزودن لایه بعدی کمی خود را بگیرد. ضخامت کل قالب مادر باید حداقل 1.25 تا 2.5 سانتی متر برای اجسام کوچک و تا چندین برابر برای قالب بزرگتر باشد.
اطمینان حاصل کنید که هر لایه صاف و یکنواخت است، و قالب به گونه ای ساخته شده است که امکان برداشتن آسان مدل و قالب حاصل را فراهم می کند. زمانی که قالب مادر به اندازه کافی ضخیم شد، اجازه دهید کاملا خشک شود. (تصویر 6 ) خشک شدن بسته به اندازه و ضخامت قالب ممکن است چندین ساعت یا یک شبانه روز طول بکشد.
ساخت نیمه دوم : پس از خشک شدن کامل آن را بیرون آورده و نیمه گل رس را جدا کنید. ( تصویر 7) دوباره از سمت دیگر آن را در جعبه قرار دهید ، مواد نچسب روی سطح آن بمالید تا دولایه به هم نچسبد ( تصویر 5 ) و مواد ملات را روی آن بریزید. (تصویر 8 )
جدا کردن قالب از مدل: پس از خشک شدن کامل گچ، مدل اصلی را به دقت جدا کنید. ( تصویر 11 ) از ابزاری با نوک ریز استفاده کنید تا باقی مانده موم یا گل رس را از حفره قالب بردارید.( تصویر 12 ) برای اطمینان از اینکه قالب تمیز و آماده برای ریخته‌گری است، هر گونه باقی مانده را برس بزنید یا باد کنید.
آب بندی و تکمیل : قالب مادر را با یک لایه نازک لاک یا سیلر مناسب دیگری ببندید تا از جذب رطوبت جلوگیری شود و طول عمر آن افزایش یابد. هنگامی که سیلر خشک شد، داخل قالب را به آرامی سنباده بزنید تا لبه های ناصافی که می تواند باعث ایجاد نقص در قالب شود، جدا شود. برای اطمینان از اینکه مواددوغاب چینی و سرامیک به راحتی جدا می شود، یک عامل جداکننده به داخل قالب بزنید.
نکات مهم در ساخت مادر قالب گچی:
- انتخاب مدل اصلی دقیق و بدون نقص: مدل باید نهایی، پرداخت‌شده و عاری از خط و خش باشد. هر نقصی در مدل به قالب و در نهایت به محصول منتقل می‌شود.
- طراحی مناسب جدایش قالب (تقسیم‌بندی قالب به تکه‌ها): بر اساس فرم مدل و زیربرش‌ها، باید قالب به چند تکه منطقی تقسیم شود. این تقسیم‌ها باید باعث تسهیل باز شدن قالب بدون آسیب به مدل شوند.
- استفاده از مواد جداکننده (Release Agent) روی مدل اصلی مواد ضد چسبندگی (مثل صابون مایع مخصوص یا وازلین رقیق‌شده) مالیده شود تا گچ به مدل نچسبد. باید یکنواخت و بدون تجمع باشد.
- تراز بودن سطح زیر کار: میز یا سطحی که قالب روی آن ساخته می‌شود باید کاملاً تراز باشد تا قالب‌ها کج در نیایند.
- کنترل نسبت آب به پودر گچ: نسبت استاندارد معمولاً بین 1 تا 3 بسته به نوع پودر قالب سازی است. زیاد بودن آب باعث ضعف مکانیکی و کم بودن آن باعث گیرش سریع و عدم پر شدن جزئیات می‌شود. از پودرهای با نسبت آب بالا به هیج عنوان استفاده نکنید.
- هم زدن گچ با دور مناسب و بدون ایجاد حباب هوا: مخلوط گچ و آب باید به آرامی و یکنواخت هم زده شود تا هوا داخل آن گیر نکند. استفاده از ویبره یا ضربه برای خروج حباب توصیه می‌شود.
- ریختن گچ به آرامی روی مدل: ابتدا گچ را از ارتفاع کم و آرام روی مدل می‌ریزند تا از تشکیل حباب جلوگیری شود. سپس به تدریج حجم قالب را کامل می‌کنند.
- مدیریت زمان گیرش گچ: باید حدود 25 تا 40 دقیقه برای گیرش کامل گچ صبر کرد. نباید قبل از زمان مناسب قالب را جدا کرد، چون باعث لب‌پریدگی و شکستگی می‌شود.
- جداسازی مرحله‌به‌مرحله و با دقت قطعات قالب: پس از گیرش، قالب را به‌آرامی و بدون فشار زیاد از مدل جدا می‌کنند. در قالب‌های چند تکه، ترتیب باز شدن مهم است.
- درزگیری دقیق قطعات قالب با شیار و زبانه (Locator): برای هر تکه از قالب، زبانه‌های دقیق جهت چفت شدن درست در نظر گرفته شود. این کار از جابجایی یا نشتی جلوگیری می‌کند.
- خشک کردن کامل قالب مادر: قالب مادر باید کاملاً خشک شود (گاهی چند روز در دمای اتاق یا در خشک‌کن مخصوص). گچ مرطوب عملکرد مناسبی برای قالبسازی ندارد.
- پرداخت و اصلاح قالب نهایی (در صورت نیاز): بعد از خشک شدن، قالب را بررسی و در صورت وجود زوائد یا اشکال، با ابزار دستی صاف‌کاری و اصلاح می‌کنند.
نوشته شده در : دانشنامه پارس اور
